Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego zaprasza nas do lektury książki indologa, doktora nauk humanistycznych, Jarosława Zaparta pt. "Tathagatagarbha. U źródeł koncepcji natury buddy". Można śmiało powiedzieć, że sanskrycki termin Tathāgatagarbha powszechnie tłumaczony właśnie jako "natura buddy", jest esencją tradycji mahajany. Większość z nas jest zainteresowana zwykle samą praktyką ukierunkowaną na urzeczywistnienie tejże natury. Zawsze warto jednak wiedzieć więcej o tym, co się praktykuje. Dla osób, które nie boją się naukowego podejścia do tematu i czują potrzebę usystematyzowania również wiedzy teoretycznej, książka ta z pewnością może być wartościowym materiałem.
Z okładki:
"Buddyjska koncepcja kryjąca się pod sanskryckim terminem tathāgatagarbha (denotującym „istotę, która posiada tathagatę [buddę]”) dotyczy występowania we wszystkich istotach czystego pierwiastka umożliwiającego osiągnięcie oświecenia. Wypracowana w pierwszych wiekach naszej ery była jedną z najważniejszych idei indyjskiej mahajany. Najwcześniejsze teksty tathagatagarbhy – głosząc optymistyczną doktrynę oświecenia, które jest nie tylko ostatecznym przeznaczeniem wszystkich istot, ale również częścią ich duchowej konstytucji – w pełni rozwinęły uniwersalistyczne aspiracje buddyzmu i przyczyniły się do rozpowszechnienia dharmy buddyjskiej daleko poza subkontynent indyjski. Idea tathagatagarbhy, przeinterpretowana i nazwana w Chinach „naturą buddy”, wywarła ogromny wpływ na buddyzm Dalekiego Wschodu. Swoje piętno odcisnęła również na tradycjach tantrycznych, które – po upadku buddyzmu w Indiach – rozwijały się w Tybecie.
Autor książki skupia się na naświetleniu genezy koncepcji tathagatagarbhy przez zestawienie i analizę czynników doktrynalnych, które doprowadziły do jej powstania. Ponadto ukazuje najważniejsze aspekty rozwoju idei tathagatagarbhy na tle najwcześniejszej historii indyjskiego buddyzmu mahajany, rozważa jej znaczenie filozoficzne oraz wskazuje na jej pedagogiczną i soteriologiczną doniosłość."
Spis treści:
Podziękowania 13
Uwagi o transliteracji i transkrypcji 15
Wykaz skrótów 17
Wstęp 21
Cele i założenia 21
Uwagi o metodologii 25
Zarys treści 27
WPROWADZENIE 31
Najnowsze ustalenia w badaniach nad genezą koncepcji tathagatagarbhy 31
Mahāparinirvāṇamahāsūtra jako najstarszy ze znanych tekstów tathagatagarbhy 33
Dwie grupy tekstów, dwie ścieżki genezy 35
1. Etymologia, genealogia i semantyka terminu tathāgatagarbha 43
1.1. Wprowadzenie 43
1.2. Etymologia terminu tathāgatagarbha. Odcienie semantyczne terminu garbha 44
1.3. Genealogia terminu tathāgatagarbha 461.3.1. Źródła niebuddyjskie 46
1.3.1.1. Hiraṇyagarbha 46
1.3.1.1.1. Hiraṇyagarbha jako synonim Brahmy. Budda i Brahma 51
1.3.1.2. Devagarbha 54
1.3.1.2.1. Garbha jako „dziecko” / „syn” oraz „nasienie” w kontekście buddyjskim 56
1.3.1.3. Konkluzje 61
1.3.2. Źródła buddyjskie 63
1.3.2.1. Padmagarbha 63
1.3.2.1.1. Padmagarbha w przekazach hinduskich 64
1.3.2.1.2. Padmagarbha w sutrach buddyjskich 65
1.3.2.1.3. Padmagarbha w Tathagatagarbha-sutree 661.4. Wnioski. Zestawienie możliwości przekładu i interpretacji terminu tathāgatagarbha 70
2. Świetlisty (czysty) umysł 75
2.1. Wprowadzenie 75
2.2. Świetlisty umysł (pabhassara citta) w kanonie palijskim 762.2.1. Świetlisty umysł w funkcji diachronicznej 86
2.3. Czysty umysł w abhidhammie szkoły therawady. Bhavaṅga 89
2.4. Czysty umysł w tradycji tathagatagarbhy. Wprowadzenie 942.4.1. Czysty i świetlisty umysł w sutrze Anūnatvāpūrṇatvanirdeśaparivarta 95
2.4.2. Wrodzony umysł (cittaprakṛti) w śastrze Ratnagotravibhāga 96
2.4.3. Czysty umysł a problem niewiedzy 1002.5. Tathagatagarbha jako podmiotowa zasada diachroniczna 105
2.6. Idea świetlistego umysłu w wybranych tekstach buddyjskich 111
2.7. Wnioski 117
3. Powszechne oświecenie i mądrość tathagaty 121
3.1. Wprowadzenie 121
3.2. Tathāgatagarbhasūtra i jej przesłanie 1223.2.1. Prawdopodobne motywacje stojące za skomponowaniem sutry 124
3.3. Tathāgatagarbhasūtra i Saddharmapuṇḍarīkasūtra (Sutra lotosu) – powiązania formalne i doktrynalne 126
3.3.1. Koncepcja przepowiedni jako element idei powszechnego oświecenia w Sutrze lotosu 128
3.3.2. Postulat powszechnego oświecenia w Sutrze lotosu 1323.4. Wszechobecna mądrość buddy 135
3.4.1. Przenikliwość jako narzędzie soteriologiczne. Tathāgatajñāna w Tathagatagarbha-sutrze i Tathagata-utpatti-sambhawa-nirdeśi 143
3.5. Droga do oświecenia 147
3.6. Wnioski 150
4. Kult relikwii i stupy 153
4.1. Wprowadzenie 153
4.2. Buddyjska stupa – prolegomena 154
4.3. Stupa i relikwie jako obiekty czci 157
4.4. Buddyjska koncepcja relikwii 158
4.5. Symbolika stupy 1644.5.1. Stupa jako budda 164
4.5.2. Stupa ciałem esencji buddy 167
4.5.3. Symbolika kopuły stupy 171
4.5.4. Stupa jako dhātugarbha i drzewo bodhi. Powiązania z koncepcją tathagatagarbhy (I) 172
4.5.5. Zarodek relikwią, ciało stupą. Powiązania z koncepcją tathagatagarbhy (II) 1774.6. Związki kultu relikwii i koncepcji natury buddy w sutrze Mahāparinirvāṇa 180
4.7. Internalizacja dhātu jako przyczyna wykształcenia się idei buddhadhātu 1874.7.1. Czynniki, które umożliwiły proces internalizacji 191
4.7.1.1. Reinterpretacja koncepcji (ciała) buddy 191
4.7.1.2. Reinterpretacja formy i obiektu kultu 196
4.7.1.2.1. Faza pierwsza – krytyka kultu stupy na rzecz kultu księgi 197
4.7.1.2.2. Faza druga – reinterpretacja kultu stupy 2014.8. Dalszy rozwój koncepcji buddy i przewartościowanie kultu stupy w sutrze Mahāparinirvāṇa 207
4.9. Wnioski 212
5. Praktyka buddhānusmṚti 217
5.1. Wprowadzenie 217
5.2. Widzenie bóstw w hinduizmie 218
5.3. Widzenie buddy (buddhadarśana) w źródłach przedmahajanistycznych 220
5.4. Buddhānussati i devatānussati w tekstach palijskich 225
5.5. Buddhānusmṛti w agamach 232
5.6. Widzenie buddy w mahajanie 233
5.7. Buddhānusmṛti w mahajanie 2365.7.1. Rozpamiętywanie buddy jako element praktyki bodhisattwy 236
5.7.2. Twarzą w twarz z buddami 2385.8. Buddhānusmṛti a tradycja tathagatagarbhy 240
5.8.1. Pochodzenie nauk tathagatagarbhy i ich związki ze szkołą mahasanghików 242
5.8.2. Buddyjska tantra i jej powiązania z rejonem Andhry 2455.9. Tathagatagarbha i tantra – powiązania doktrynalne 247
5.9.1. Tathāgatagarbhasūtra jako tekst głoszący postulat immanentnego (stanu) oświecenia 247
5.9.2. Miejsce koncepcji tathagatagarbhy w dzogczen 250
5.9.3. Miejsce koncepcji tathagatagarbhy w mahamudrze 2545.10. Buddhānusmṛti w tantrze – joga bóstwa 257
5.10.1. Wizualizowanie siebie jako bóstwa 258
5.10.2. Wizualizowanie bóstwa przed sobą 2595.11. Wnioski 260
5.11.1. Buddhānusmṛti – tantra – tathagatagarbha 260
5.11.2. Buddhānusmṛti a wykorzystywanie wizerunków 268
6. Koncepcja dharm nieuwarunkowanych 275
6.1. Wprowadzenie 275
6.2. Koncepcja dharm nieuwarunkowanych w buddyzmie szkół 276
6.3. Koncepcja dharm nieuwarunkowanych w mahajanie 2846.3.1. Madhyamaka (śūnyavāda) 284
6.3.2. Yogācāra (vijñānavāda) 2866.4. Koncepcja nieuwarunkowania w tradycji tathagatagarbhy 289
6.4.1. Kategoria nieuwarunkowania w Śrimaladewi-sinhanada-sutrze 290
6.4.1.1. Szlachetna prawda 290
6.4.1.2. Ciało esencji buddy 294
6.4.1.3. Tathagatagarbha. Podsumowanie stanowiska Śrimaladewi-sinhanada-sutry 296
6.4.2. Kategoria nieuwarunkowania w Ratnagotrawibhadze 298
6.4.2.1. Problem z „nieuwarunkowaną wspólnotą” 299
6.4.2.2. Ciało esencji buddy 301
6.4.2.2.1. Tybetański spór o nieuwarunkowanie i oświecone cechy ciała buddy 305
6.4.2.3. Tathatā 308
6.4.2.3.1. Tathatā/dharmatā jako zasada generatywna 310
6.4.2.4. Inne zastosowania kategorii nieuwarunkowania w Ratnagotrawibhadze 3126.5. Wnioski 313
7. Wiara 317
7.1. Wprowadzenie 317
7.2. Definicja terminu „wiara” i jego buddyjskich odpowiedników 319
7.3. Saddhā w kanonie palijskim 321
7.4. Wierzyć znaczy widzieć. Śraddhā i prasāda w awadanach 333
7.5. Natura i rola wiary w tradycji tathagatagarbhy 3367.5.1. Uwagi wprowadzające 336
7.5.2. Tradycja tathagatagarbhy na tle innych nurtów mahajany 337
7.5.3. Tradycja tathagatagarbhy jako „buddyzm wiary”. Moc innego – wiara – praktyka 341
7.5.3.1. Tathāgatotpattisaṃbhavanirdeśasūtra 344
7.5.3.1.1. Moc innego 344
7.5.3.1.2. Praktyka 345
7.5.3.2. Tathāgatagarbhasūtra 345
7.5.3.2.1. Moc innego 345
7.5.3.2.2. Wiara 351
7.5.3.2.3. Praktyka 353
7.5.3.3. Śrīmālādevīsiṃhanādasūtra 356
7.5.3.3.1. Moc innego 356
7.5.3.3.2. Wiara 359
7.5.3.3.3. Praktyka 364
7.5.3.4. Ratnagotravibhāga 365
7.5.3.4.1. Moc innego 365
7.5.3.4.2. Wiara 368
7.5.3.4.3. Praktyka 3747.6. Wnioski 375
Zakończenie 379
Bibliografia 389
indeks najważniejszych terminów 401
