Wybrane buddyjskie dokumenty ekumeniczne

Kategoria:

Inne teksty

I. H.S. Olcott - Buddyjskie fundamentalne zasady wiary

(2, s.71-73)

Buddyści są zobowiązywani okazywania wszystkim ludziom bez różnicy cierpliwość, wyrozumiałość i braterską miłość, a wobec członków królestwa zwierząt niezachwianą czułość.
Świat rozwinął się sam, nie został stworzony i panuje w nim prawo a nie boska samowola.
Prawdy, na których opiera się buddyzm mają charakter naturalny. Wierzymy, że były nauczane w kolejnych kalpach albo okresach świata przez oświecone istoty zwane Buddami: "Budda" znaczy oświecony.
Czwartym nauczycielem w aktualnej kalpie był Śakjamuni albo Gautama Budda, który urodził się w królewskiej rodzinie w Indiach około 2500 lat temu. Był postacią historyczną, a jego imię brzmiało: Siddharta Gautama.
Śakjamuni nauczał, że niewiedza wywołuje pragnienie, nie zaspokojone pragnienie jest przyczyną przeradzania się, to zaś przyczyną zmartwienia. Dlatego, aby uwolnić się od zmartwienia trzeba ujść przeradzaniu; aby przed nim ujść należy ukrócić pragnienie, aby je ukrócić należy usunąć niewiedzę.
Niewiedza syci wiarę, że przeradzanie jest czymś koniecznym. Kiedy zostaje usunięta niewiedza, widoczna staje się bezwartościowość każdej - traktowanej jako cel sam w sobie - formy przerodzenia, a także powstaje głęboka potrzeba podjęcia takiego życia, dzięki któremu konieczność przeradzania się zostanie przekroczona. Niewiedza tworzy także złudne i nielogiczne wyobrażenie, że człowiek ma tylko jedno istnienie, jak też złudzenie, że niezmienna radość albo ból pochodzą od tylko jednego życia.
Rozproszenie całej tej niewiedzy można osiągnąć przez stałą praktykę wszechobejmującego altruizmu w działaniu, rozwoju wglądu, mądrość w myśleniu i unicestwieniu pragnień - podrzędnych osobowych przyjemności.
Ponieważ pragnienie życia jest przyczyną przeradzania się, ustaje ono, gdy zostaje wykorzenione to pragnienie, a spełniona jednostka osiąga przez medytację (głębokie rozważanie) najwyższy stan spokoju zwany nirwaną.
Śakjamuni naucza, że niewiedzę i zmartwienie można oddalić poprzez poznanie czterech szlachetnych prawd, które głoszą: a) Nędzę istnienia, b) Przyczynę powstania nędzy, która polega na stale odnawialnych pragnieniach ocalenia swojego Ja, czego nikt nie jest w stanie osiągnąć, c) Unicestwienie tych pragnień albo odwrócenie się od nich oraz, że d) Środkiem do osiągnięcia unicestwienia pragnień jest ośmioraka szlachetna ścieżka, a mianowicie: właściwa wiara, właściwa myśl, właściwa mowa, właściwy czyn, właściwy sposób życia, właściwy wysiłek, właściwa uwaga, właściwa medytacja.
Właściwa medytacja prowadzi do duchowego oświecenia, albo rozwinięcia zdolności podobnych posiadanym przez Buddę, a uśpionych w każdym człowieku.
Istotą buddyzmu, jak ją ujął sam Tathagata (Budda), jest:

Od wszystkich grzechów stronić,
Cnotę osiągnąć,
Serce oczyścić.
Świat jest podporządkowany zasadzie przyczynowości, znanej jako "Karma". Zasługi i winy jakiejś istoty poniesione we wcześniejszych formach bytowania określają jej pozycję teraźniejszą. Dlatego każdy ma teraz takie warunki działania, jakie sam sobie wcześniej przysposobił.
Przeszkody w osiągnięciu dobrej karmy mogą być przekroczone przez postępowanie według zasad, które stanowią buddyjski kodeks moralny, mianowicie:
1. Nie zabijaj!
2. Nie kradnij!
3. Stroń od zakazanej przyjemności seksualnej!
4. Nie kłam!
5. Nie używaj żadnych środków czy napoi odurzających lub upajających!
Pięć innych wskazań, których nie ma potrzeby tu wyliczać, powinno być przestrzegane przez tych, którzy chcą dojść do wybawienia od nędzy i przeradzania się szybciej niż przeciętna osoba świecka.
Buddyzm chroni od zabobonnych wierzeń. Budda Gautama nauczał, że obowiązkiem rodziców jest zaznajamianie ich dziecka z osiągnięciami nauki i literatury. Uczył także, że nie powinno się wierzyć w to, co mówią mędrcy, co jest napisane w książkach albo potwierdzone przez tradycję dopóty, dopóki, nie uzgodni się tego z rozumem.

II. Ch. Humphreys - Dwanaście zasad buddyzmu

(2, s. 74-76)

Samozbawienie jest dla każdego człowieka nie cierpiącym zwłoki zadaniem. Jeśli człowiek padł ugodzony zatrutą strzałą, nie powinien zwlekać z usunięciem jej wypytując o szczegóły o człowieku, który ją wystrzelił albo o długość czy budowę strzały. Na sukcesywną poprawę rozumienia Nauki będzie czas podczas przemierzania Drogi. Tymczasem, rozpocznij od zaraz od stawienia czoła życiu takiemu, jakim jest, zawsze ucząc się przez bezpośrednie i osobiste doświadczenie.
Pierwszym faktem istnienia jest prawo zmiany albo niestałości. Wszystko, co istnieje, od drobiny po górę i od myśli do imperium przechodzi przez ten sam cykl istnienia tj. narodziny, wzrost, schyłek i śmierć. Jedynie życie jest ciągłe, zawsze poszukujące nowych form autoekspresji. "Życie jest mostem: dlatego nie buduj na nim domu". Życie jest procesem przepływu i ten kto lgnie do jakiejś formy, choćby prześwietnej, ucierpi przez opieranie się prądowi.
Prawo zmiany w równym stopniu stosuję się do "duszy". Nie ma żadnej podstawy w jednostce, która jest nieśmiertelna i niezmienna. Tylko "Nienazywalne", ostateczna Rzeczywistość, jest poza zmianą i wszystkie formy życia, wśród nich człowiek są przejawami tej Rzeczywistości. Nikt nie posiada życia, które w nim płynie, tak jak żarówka elektryczna nie posiada prądu, który daje jej światło.
Wszechświat stanowi wyraz prawa. Wszystkie skutki mają przyczyny, a dusza albo charakter człowieka jest sumą jego przeszłych myśli i czynów. Karma, oznaczająca sprzężenie akcji z reakcją, zawiaduje całym istnieniem, a człowiek jest jedynym twórcą swego położenia i swej na nie reakcji, swego przyszłego stanu i ostatecznego losu. Przez właściwe myślenie i działanie może stopniowo oczyścić swą wewnętrzną naturę i tak przez samospełnienie na czas osiągnąć wyzwolenie od przerodzenia.
Życie jest jedno i niepodzielne, chociaż jego ciągle zmieniające się formy są niepoliczalne i zniszczalne. Zaprawdę nie ma śmierci, choć każda forma musi umrzeć. Ze zrozumienia jedności życia powstaje współczucie, zmysł tożsamości z życiem w innych formach. Współczucie opisuje się jako "Prawo Praw - wieczną harmonię", a ten, kto tę harmonię łamie poniesie stosowną stratę - opóźni swe własne oświecenie.
Ponieważ życie jest jedno, interesy części powinny być zgodne z interesami całości. W swej ignorancji człowiek myśli, że może owocnie dążyć do zapewnienia sobie korzyści, i ta źle zorientowana energia samolubstwa wytwarza cierpienie. Uczy się od swego cierpienia i ostatecznie eliminuje jego przyczynę. Budda nauczał czterech Szlachetnych Prawd:
- wszechobecności cierpienia,
- jego przyczyny, źle zorientowanego pragnienia,
- kuracji, usunięcia przyczyny,
- Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki samorozwoju, która prowadzi do kresu cierpienia.
Ośmioraka Ścieżka składa się z Właściwych (albo doskonałych) Zapatrywań albo wstępnego rozumienia, właściwych Zamiarów albo Motywu, Właściwej Mowy, Właściwych Czynów, Właściwego Sposoby Życia, Właściwego Wysiłku, Właściwej Koncentracji albo rozwoju umysłu, i ostatecznie Właściwego Samadhi, prowadzącego do pełnego Oświecenia. Ponieważ buddyzm jest nie tylko teorią, ale i sposobem życia przejście tej ścieżki jest istotne dla samowyzwolenia. "Przestań czynić zło, ucz się czynić dobro, oczyść swe serce, oto Nauka Buddów".
Rzeczywistość jest nieopisywalna, a Bóg ze swymi atrybutami nie jest ostateczną Rzeczywistością. Jednak Budda, ludzka istota, stał się w-pełni-oświeconym, i dlatego celem życia jest osiągnięcie Oświecenia. Ten stan Świadomości, Nirwana, zanik ograniczeń egotyzmu, jest osiągalny na Ziemi. Wszyscy ludzie i inne formy życia moją wrodzoną możliwość osiągnięcia Oświecenia, i dlatego postęp polega na stawaniu się tym, kim jesteś. "Wejrzyj w siebie, jesteś Buddą".
Między możliwym a faktycznym Oświeceniem rozciąga się Droga Środkowa, Ośmioraka Ścieżka "od pragnień do spokoju", unikający skrajności, toczący się pomiędzy "przeciwieństwami" proces samorozwoju. Budda przemierzył tę Drogę do końca i jedyną wiarą wymaganą w buddyzmie jest rozsądna ufność w to, że drogę, którą przemierzył przewodnik i nam się opłaca przejść. Droga musi być przebyta przez całego człowieka, a nie tylko to, co w nim najlepsze, serce i umysł muszą być rozwijane po równo. Budda był Wszech-współczującym jak też W-pełni-oświeconym.
Buddyzm kładzie wielki nacisk na potrzebę wewnętrznej koncentracji i medytacji, która prowadzi do rozwinięcia w porę wewnętrznych zdolności duchowych. Takie życie wewnętrzne jest tak samo ważne jak codzienny kołowrót, a okresy wyciszenia dla aktywności wewnętrznej istotne dla zrównoważonego życia. Buddysta przez cały czas powinien być "przytomny i opanowany" powstrzymując się od umysłowego i emocjonalnego przywiązania do "przemijającego widowiska". To coraz bardziej wnikliwe podejście do położenia, które rozpoznaje jako swój własny twór, pomaga mu utrzymywać reakcje na nie pod kontrolą.
Budda powiedział "Przykładnie realizuj swe własne zbawienie". Buddyzm nie zna żadnego nieomylnego autorytetu, oprócz intuicji jednostki i to jest dlań autorytet jedyny. Każdy człowiek ponosi konsekwencje swych czynów, i w ten sposób się uczy, pomagając swym bliźnim w osiągnięciu wyzwolenia; ani modlitwa do Buddy ani żaden Bóg nie zapobiegną następowaniu skutku po jego przyczynie. Mnisi buddyjscy są nauczycielami i dają przykład, ale w żadnym sensie nie pośredniczą między Rzeczywistością i jednostką. Wobec innych religii i filozofii zachowywana jest najwyższa tolerancja, bowiem żaden człowiek nie ma prawa ingerować w podróż swego sąsiada do Celu.
Buddyzm nie jest ani pesymistyczny ani "eskapistyczny", ani nie przeczy istnieniu Boga czy duszy, chociaż nadaje tym terminom własne znaczenia. Przeciwnie, jest systemem myśli, religią, duchową nauką i sposobem życia, który jest racjonalny, praktyczny i wszechstronny. Przez ponad dwa tysiąclecia satysfakcjonował duchowe potrzeby niemal jednej trzeciej części ludzkości. Przyciąga Zachód, ponieważ nie zawiera żadnych dogmatów, w równym stopniu zadowala rozum i serce, obstaje na poleganiu na sobie samym połączonym z tolerancją dla innych punktów widzenia, obejmuje naukę, religię, filozofię, psychologię, etykę i sztukę, oraz wskazuje na samego człowieka jako twórcę swego obecnego życia, a także jedynego projektanta swego losu.

III. Walpola Rahula - Podstawowe punkty
jednoczące therawadę i mahajanę

(3, s. 137-138)

Budda jest naszym jedynym Mistrzem.
Uciekamy się do Buddy, Dharmy, Sangi.
Nie wierzymy, że ten świat został stworzony i jest rządzony przez Boga.
Idąc za przykładem Buddy, który jest ucieleśnieniem Wielkiego Współczucia (maha-karuna) i Wielkiej Mądrości (maha-pradżnia) uważamy, że celem życia jest rozwijanie współczucia dla wszystkich żywych istot bez rozróżnienia i praca dla ich dobra, szczęścia i pokoju oraz zdobywanie wiedzy wiodącej do urzeczywistnienia Ostatecznej Prawdy.
Przyjmujemy Cztery Szlachetne Prawdy, mianowicie Dukkha (Cierpienie), Powstanie Dukkha, Ustanie Dukkha, Ścieżkę prowadzącą do Ustania Dukkha, a także uniwersalne prawo przyczyny i skutku, jak to jest nauczane w pratitja-samutpada Uwarunkowane albo Zależne Powstawanie).
Rozumiemy, zgodnie z nauką Buddy, że wszystkie uwarunkowane rzeczy (sanskara) są niestałe (anitja) i dukkha i, że wszystkie uwarunkowane i nieuwarunkowane rzeczy (dharma) są pozbawione jaźni (anatma).
Przyjmujemy 37 Przymiotów sprzyjających Oświeceniu (bodhipaksza-dharma) jako różne aspekty Ścieżki nauczanej przez Buddę i wiodącej do Oświecenia.
Są trzy drogi osiągania bodhi albo Oświecenia, stosownie do możliwości i zdolności każdej jednostki: mianowicie, jako uczeń (Śrawaka), jako Pratjeka-Budda i jako Samjak-sam-Budda (Doskonale i w Pełni Oświecony). Za najwyższe, najszlachetniejsze i najbardziej heroiczne uznajemy podążanie drogą życiową Bodhisattwy i zostanie Samjak-sam-Buddą dla zbawienia innych.
Przyznajemy, że w różnych krajach istnieją różnice co do sposobu życia mnichów buddyjskich, popularnych wierzeń buddyjskich oraz praktyk, rytów, a także ceremonii, obyczajów i zwyczajów. Tych zewnętrznych form i wyrażeń nie powinno się mieszać z istotą nauki Buddy.

IV. Wyznanie buddyjskie

Dokument przyjęty przez członków
Buddhistischen Religionsgemeinschaft, Niemcy
(1, s. 6-7)

Wyznaję Buddę jako mojego niedoścignionego Nauczyciela, który urzeczywistnił doskonałość i o własnych siłach przebył drogę do wyzwolenia i oświecenia. Z tego doświadczenia wysnuł naukę i przedstawił ją, abyśmy i my mogli osiągnąć ostateczne wyzwolenie od cierpienia.

Wyznaję naukę Buddy, jasną, nieprzemijającą i otwartą dla każdego, do wypróbowania, zastosowania w życiu i urzeczywistnienia.

Wyznaję Zgromadzenie Zwolenników Buddy, które czyni poważne starania dla urzeczywistnienia jego nauki, spełnianej na różnych stopniach wewnętrznego doświadczenia i dojrzałości. Służy mi ono za wzór.

Mam mocne zaufanie do czterech szlachetnych prawd. One głoszą:

Życie w cyklu przerodzeń jest ostatecznie bolesne, to jest do przejrzenia.
Przyczynami cierpienia są żądza, nienawiść i iluzja. One są do pokonania.
Wygaśnięcie przyczyn uśmierza cierpienie. To jest do urzeczywistnienia.
Do wygaśnięcia cierpienia prowadzi droga, ośmioraka szlachetna ścieżka. Ona jest do przejścia.

Wyznaję jedność wszystkich buddystów, gdyż postępujemy za naszym wspólnym nauczycielem i staramy się urzeczywistnić jego naukę: chcemy rozwinąć postawę moralną, skupienie i mądrość, aby osiągnąć wyzwolenie. Świadom tego traktuję wszystkich członków tego zgromadzenia z uwagą i otwartością.

Będę starał się,
żadnej żywej istoty nie zabić ani nie zranić,
nie danego nie brać,
żadnych nagannych stosunków seksualnych nie kultywować,
nie kłamać ani bez pożytku nie mówić,
środkiem odurzającym świadomości nie mącić.

Wiedząc o dążeniu wszystkich istot do szczęścia będę rozwijał wobec nich bezgraniczną miłość, współczucie w smutku i radość oraz bezstronność.

Przełożył Krzysztof Kosior

Źródła przekładów

Buddhistisches Bekenntnis, Hamburg 1986.
Ch. Humphreys, Buddhism, Harmondsworth 1951.
Walpola Rahula, The Heritage of the Bhikkhu, New York 1974.