Słownik buddyjski - ,,S''

Transcendentna inteligencja, dziewiąty stopień rozwoju Bodhisattwy.

'Raz powracający', jeden z czterech owoców życia ascetycznego w tradycji Theravady.

Błogostan powstający ze skupionego stanu umysłu.

Ogólność, cechy wspólne wszystkim uwarunkowanym rzeczom, takie jak nietrwałość, cierpienie, pustka i bezjaźniowość.

Synonim samadhi, lecz z naciskiem na całkowite utożsamienie podmiotu z przedmiotem medytacji.

Istnienie zjawiskowe, świat zmian i cierpienia.

Siuńjata, czyli Pustka (inaczej: niesubstancjonalność) jedno z fundamentalnych pojęć buddyzmu, jest często mylnie rozumiane jako ,,pusta przestrzeń'', np. kiedy mamy piłkę, uważamy, że jest ona w środku pusta i w podobny sposób próbujemy zrozumieć Siuńjatę.

Tymczasem w kontekście dharmy, Pustka oznacza bezjaźniowość, brak trwałej istoty rzeczy. Innymi słowy mówiąc, Pustka oznacza nietrwałą i zmienną naturę wszystkich zjawisk w światach samsary.

Wgląd w Pustkę własnego ,,ja'' jest ważnym etapem na drodze praktykującego Dharmę.

Pięć skandh czyli składników albo skupisk, składających się na inteligentne życie:

1. Rupa: forma, materia, fizyczna postać odnosząca się do pięciu organów zmysłów
2. Vedana: odczucie, wrażenie, czucie, działanie zmysłów i umysłu w związku z rzeczami i zdarzeniami
3. Sanjna: koncypowanie albo spostrzeganie: działanie umysłu w spostrzeganiu i dostrzeganiu
4. Samskara: działanie umysłu w procesie dzielenia na to co lubiane i nielubiane, zło i dobro itp.; rozróżnianie
5. Vijnana: zdolność mentalna do postrzegania i rozpoznawania, rozróżniania poszczególnych rzeczy i zjawisk. świadomość

'Ten-co-wkroczył-w-strumień', pierwszy z czterech owoców życia ascetycznego w tradycji Theravady.

Pierwotnie stupy były pomnikami wznoszonymi ku pamięci historycznego Buddy i innych świętych. Są charakterystycznym wyrazem buddyjskiej architektury.

Jeden z tytułów Buddy.

Swoista natura, zarówno w znaczeniu swoistej substancji stanowiącej podłoże indywidualnego bytu, jak i 'takości', istoty danego istnienia.

Jednostkowość, indywidualne cechy odróżniające jedną z klas istnienia od innych.

Paramita w buddyzmie "przekroczenie" praktyka, albo cnota, pozwalająca na osiągnięcie oświecenia i przejście do nirwany.

Sześć Paramit (skr.; tyb. Pha Rol Tu Phjin Pa) oznacza dosłownie wyjście poza, to co osiąga drugi brzeg, jest tłumaczone na język polski również jako Sześć doskonałości.

Sześć Paramit:

1. Paramita dawania, szczodrości (Dana-paramita)
2. Paramita wskazań, dyscypliny, właściwego postępowania (Śila-paramita)
3. Paramita cierpliwości (Kśanti-paramita)
4. Paramita zapału, odwagi, zdecydowanego wysiłku (Wirja-paramita)
5. Paramita medytacji, koncentracji (dhyana-paramita)
6. Paramita mądrości (pradżnia-paramita)

Dana

Dana (skr., pali) dar, jałmużna, ofiara.

Trzy rodzaje szczodrości (dawania):

1. Materialna

Przykładowo może być to ofiarowanie pożywienia lub pieniędzy ludziom, zwierzętom, głodnym duchom czy innym istotom. Bardzo ważna jest przy tym czystość intencji dającego, czyli nie myślenie o swoich korzyściach, lecz pragnienie wsparcia wszystkich istot. Mówi się wręcz o tym, że jeśli trafi się nam posiadanie jakichś rzeczy, zatrzymywanie ich dla siebie jest objawem chorobliwym. W tym życiu nie na wiele się przydadzą, w przyszłym wcale. Jeśli mamy co jeść i w co się ubrać powinniśmy się tym również podzielić. Bezgraniczne dawanie oznacza również oddanie swojego życia, jeśli zajdzie taka potrzeba.

2. Duchowa

Dawanie na poziomie duchowym oznacza przekazywanie, nauczanie Dharmy. Co jest jednak istotne, takie dawanie może i powinno być wykonywane jedynie przez osoby urzeczywistnione, posiadające już wgląd w iluzoryczną pustą naturę swojego "ja".

3. Zapewnianie bezpieczeństwa, dawanie ukojenia

Dawanie na tym poziomie oznacza wszystkie działania, które wyzwalają istoty od lęku i śmierci. Przykładowo może być to chronienie tych, którzy się boją, są zagubieni, odkupywanie zwierząt skazanych na rzeź, uwalnianie ryb, tonących owadów, robaków itp.

Śila

Śila (skr.) zobowiązania, przykazania

Praktykowanie dyscypliny oznacza:

1. Nie czynienie zła. Przede wszystkim oznacza to porzucenie dziesięciu negatywnych działań i zaniechanie czynienia zła ciałem, mową i umysłem.
2. Czynienie dobra i przynoszenie pożytku innym. Co oznacza praktykowanie dobrych działań przy każdej, nawet najdrobniejszej okazji.

Kśanti

Kśanti (skr.; pali: khanti) cierpliwość

Trzy aspekty cierpliwości:

1. Cierpliwość w znoszeniu nienawiści, krzywd i niewdzięczności innych istot

Ta forma cierpliwości polega na służeniu innym z oddaniem i miłością, bez niechęci i złości, nawet jeśli w zamian spotyka nas tylko niewdzięczność.Szantidewa na początku szóstego rozdziału swojego dzieła "Bodhisattwaczariaawatara" poświeconego właśnie paramicie cierpliwości pisze: Jakiekolwiek zasługi zgromadzilibyśmy przez tysiące kalp [...] nagły wybuch gniewu może to wszystko zniweczyć. Nie ma zła gorszego niż nienawiść i nie ma ofiary większej niż cierpliwość. Dlatego pilnie ćwicz się w cierpliwości, korzystając z wszelakich sposobów. Mówi się też o tym, że należy szanować tych, którzy nam szkodzą, ponieważ gdyby ich nie było nie mielibyśmy nawet możliwości ćwiczyć się w cierpliwości.

2. Cierpliwość w znoszeniu przeciwności na ścieżce Dharmy

Dla Dharmy powinno się cierpliwie znosić gorąco, zimno oraz inne niewygody. Nie należy zajmować się organizowaniem sobie komfortu codziennego życia, lecz raczej skupić się na samej praktyce.

3. Cierpliwość w zgłębianiu trudnych zagadnień nauk buddyjskich

Należy mieć zaufanie do głębokich nauk i starać się uchwycić ich znaczenie.

Wirja

Wirja (skr.; pali: wirija); siła woli, energia

Wirja jest identyczna z szóstym członem Szlachetnej ośmiorakiej ścieżki.

Odwaga podobna zbroi

To entuzjazm do praktyki, oddanie dharmie całego siebie.

Odwaga wprowadzona w czyn

Oznacza rozpoczęcie praktyki natychmiast, bez ociągania się i kontynuowanie jej cały czas.

Odwaga, która nie zna zaspokojenia

To ciągłe poczucie niedosytu, które motywuje do dalszego wysiłku.

Dhjana

Dhjana (skr.; pali: dźhana; chin. chan-na lub chan; jap. zenna lub zen) medytacja

Kolejne stopnie medytacji to:

1. Wyzbycie się pożądań i przywiązania do spraw światowych; niechęć do samsary, determinacja aby się wyzwolić oraz współczucie. To jest wstęp do dalszej praktyki.
2. Wewnętrzny spokój, skupienie na obiekcie medytacji. Stan ten cechuje też przywiązanie do doświadczeń płynących z głębokiej koncentracji do błogości, radości i przejrzystości umysłu.
3. Kiedy wspomniane wyżej lgnięcie ustaje, pozostaje jeszcze subtelne przywiązanie do pustki. Koncentracja zwana jest wówczas "jasno rozróżniającą".
4. Doskonałość medytacji osiągamy gdy tylko spoczywamy w rzeczywistości takiej, jaka jest, bez tworzenia czegokolwiek.

Pradźńa

Pradźńa (skr.; pali: pańńa; jap. hannya) mądrość

Pradźńa w najgłębszym sensie oznacza mądrość nie intelektualną, intuicyjną, pochodzącą z doświadczenia wglądu w naturę umysłu. Uzyskuje się ją poprzez studiowanie dharmy, rozważanie jej i praktykę medytacji. Polega na zrozumieniu, że wszystkie przedmioty postrzegane przez nasze zmysły są pustymi formami, są pozbawione substancji.

Na głębszym poziomie zrozumienia dostrzega się, iż w każdej z sześciu paramit zawierają się wszystkie pozostałe.

Sześć światów w buddyzmie:

1. Świat piekieł
2. Świat głodnych duchów
3. Świat zwierząt
4. Świat aśurów (walczących demonów)
5. Świat ludzi
6. Świat bogów (niebo)

Niekończąca się i pełna cierpienia wędrówka istot w świecie samsary to właśnie odradzanie się w sześciu światach. To w jakim świecie aktualnie przebywamy uwarunkowane jest naszym działaniem, czyli karmą. Wyjście poza cierpienia samsary jest możliwe jedynie ze świata ludzi dla istot, które osiągnęły oświecenie i są buddami.

Doktryna sześciu światów jest albo interpretowana dosłownie, albo jako przenośne określenia stanów ludzkiego umysłu.